Japońskie zwroty grzecznościowe na dobry początek

Kiedy wpadam rano na śniadanie, od progu krzyczę uśmiechnięta: „Ohayōgozaimasu!” Stasza pani cmoka z uznaniem: „Nihongo wa totemo yoi”. Oczywiście trudno po usłyszeniu zwykłego wesołego „dzień dobry” stwierdzić na serio, że świetnie się mówi po japońsku. Są to jednak słowa uznania. Że się ośmieliliśmy, że próbujemy, że staramy się. Są to też słowa zachęty.
Nawet mimo naprawdę nikłych zasobów językowych, warto w Japonii mówić, czy chociaż próbować mówić, po japońsku. Nawet ci, którzy absolutnie nie mają w planie nauki japońskiego, mogą, za pomocą kilku sekretnych kluczy, otworzyć najbardziej skostniałe japońskie serca. Pytam dziś o to Anię Koike, założycielkę i właścicielkę kapitalnej szkoły językowej  Japonline Język Japoński Anna Koike.

Aniu, czy podzielasz moje przekonanie?
Oczywiście. Niezależnie od narodowości, chyba każdy docenia fakt, że obcokrajowiec zadał sobie trud nauczenia się chociażby kilku zwrotów w języku kraju, do którego się wybiera. Dobrze to widać na koncertach – publiczność szaleje, kiedy zagraniczna gwiazda powie chociażby „Dzień dobry, Polsko!”. W Japonii jest tak samo, a z uwagi na specyficzny charakter tamtejszej kultury, pochwały nawet najdrobniejszych osiągnięć przybierają niekiedy rozmach godny większej sprawy. Ma to być właśnie zachętą do podejmowania kolejnych wyzwań.

Jakie proste i popularne japońskie zwroty  polecasz nam na początek?
Jadąc w podróż do Japonii zdecydowanie warto zapoznać się z popularnymi zwrotami grzecznościowymi, nawet (a może zwłaszcza) z tymi, które nie mają swoich odpowiedników w języku polskim czy angielskim. Kilka z nich wydaje mi się szczególnie przydatnych. Opowiem o każdym – co znaczy i kiedy można go użyć. 

1. O jama shimasu
Jeśli kiedykolwiek będziecie mieli okazję zagościć w japońskim domu, koniecznie skorzystajcie z okazji. A jeśli chcecie miło zaskoczyć gospodarzy, wchodząc do domu powiedzcie „o jama shimasu”, które można przetłumaczyć na „przepraszam za najście” (nawet jeśli zostaliśmy zaproszeni). Opuszczając dom naszych gospodarzy pożegnamy ich słowami „o jama shimashita”, czyli tym samym zwrotem, odmienionym do czasu przeszłego. 

2. Itadakimasu
Na pewno wielu słyszało o zwrocie „itadakimasu”, który wypowiadamy przed rozpoczęciem posiłku. Ale czasami w filmach i anime bywa on błędnie tłumaczony jako „smacznego”. W rzeczywistości jednak używamy tego zwrotu nie w stosunku do kogoś, ale do samych siebie. Dosłownie oznacza on „przyjmuję z pokorą” i jest formą krótkiej modlitwy, w której wyrażamy wdzięczność wobec wszystkich, którzy przyczynili się do tego, że możemy zjeść posiłek. 

3. Gochisōsama deshita
Wybierając się do restauracji z miejscowymi, może się zdarzyć, że nie pozwolą nam zapłacić i w ramach gościny zafundują nam posiłek. Oprócz standardowego podziękowania „arigatō gozaimasu” lub „sumimasen” („przepraszam” [za kłopot]), możemy w takiej sytuacji też powiedzieć „gochisōsama deshita”. Jest to zwrot stosowany po skończonym posiłku, ale i wyraz wdzięczności dla tego, dzięki komu mieliśmy możliwość ten posiłek zjeść. Tymi samymi słowami możemy się pożegnać z obsługą, kiedy opuszczamy lokal. 

4. Otsukaresama desu
Zwrotem szalenie przydatnym, ale nie mającym odpowiednika w języku polskim jest „otsukaresama desu”. To powiedzenie również bywa błędnie tłumaczone – można spotkać się z wersją „dobra robota”, ale wtedy chwalilibyśmy rozmówcę za jego wyniki. W przypadku „otsukaresama desu” wyrażamy aprobatę nie tylko dla wyników, ale i dla samych starań. Ktoś napisał test? Skończył projekt? Otsukaresama desu. Możemy jeszcze nie wiedzieć, jakie przyniesie to rezultaty, ale już doceniamy, że rozmówca w ogóle podjął jakiś wysiłek, co już samo w sobie jest godne pochwały. Zwrotu tego używamy również wobec osoby która zakończyła pracę lub na przykład do kierowcy po długiej podróży samochodem – usłyszymy to też od japońskiej nawigacji po dotarciu do celu. 

5. Omedetō gozaimasu
Ważne wydarzenia w życiu rozmówcy, przy okazji których w Polsce składalibyśmy życzenia (urodziny, ślub, święta), w Japonii wymagają złożenia gratulacji. „Omedetō gozaimasu” wywodzi się z przymiotnika „medetai”, oznaczającego „szczęśliwy”, „pomyślny” i chociaż z pomocą innych konstrukcji możemy komuś złożyć życzenia, ten zwrot jest najczęściej używany w tego typu sytuacjach. To tak, jakby Polacy i Japończycy patrzyli na to samo wydarzenie z dwóch perspektyw – my skupiamy się na przyszłości, składając życzenia, a Japończycy na przeszłości i teraźniejszości gratulując wydarzenia, do którego już doszło. 

6. Ganbatte kudasai
Wszelkiego rodzaju wysiłek podejmowany przez naszego rozmówcę możemy dopingować słowami „ganbatte kudasai”, które luźno tłumaczymy na „powodzenia”. Sam zwrot pochodzi jednak od czasownika „ganbaru”, czyli „dawać z siebie wszystko”. 

7. Osewa ni narimashita
Pod koniec podróży może się okazać, że była jakaś konkretna osoba, która pomogła nam organizować wycieczki, pokazała jakieś miejscowe atrakcje, opowiedziała o lokalnych zwyczajach lub w jakikolwiek inny sposób przyczyniła się do tego, że nasz pobyt w Japonii był pełniejszy. Takiej osobie wyrazimy wdzięczność w słowach „osewa ni narimashita”, co dosłownie oznacza „doznałem opieki z twojej strony”, ale wyraża tyle co „wiele ci zawdzięczam”. 

8. …
Są jednak sytuacje, w których po prostu zachowujemy milczenie. Kichającemu Japończykami nie powiemy w zasadzie nic – nie ma żadnego zwrotu podobnego do „na zdrowie”. Możemy jedynie wyrazić naszą troskę słowami „daijōbu desu ka” („Czy wszystko w porządku?”). W sklepach i salonach usługowych to sprzedawcy będą nas witać, a przy kasie zostaniemy zwykle zalani potokiem słów („kwota do zapłaty to x, przyjąłem sumę x, wydałem x reszty, dziękujemy za skorzystanie z naszych usług, zapraszamy ponownie” itd.), na który też nie musimy nic odpowiadać.